PROPRIOCEPTIVNI SISTEM – Čulo pozicije i pokreta

Kako telo oseća samo sebe

Propriocepcija je čulo pozicije (unutrašnja kontrola naše posture) i čulo pokreta (imamo svest da li se neki deo tela kreće i u kom je položaju). Informacije koje dobijamo iz mišića, tetiva i zglobova učestvuju u orijentaciji tela u prostoru i međusobnom odnosu delova tela.

Propriocepcija omogućava razvoj telesne šeme ili fizičkog doživljaja sebe, osnova je razvoja motorne kontrole, obezbeđuje planiranje i tačnost izvođenja pokreta, doprinosi razvoju senzomotorike.

Proprioceptori nas obaveštavaju o položaju i kretanju unutrašnjih organa. Receptori za duboki senzibilitet smešteni u zidu želuca reaguju na ulazak hrane u želudac i obaveštavaju nas da smo siti.

PROPRIOCEPCIJA – intrauterino

Ono što važi za središnje nervno upravljanje telesnom muskulaturom, na isti način važi i za stvaranje neuronskih spojeva i sinaptičkih mreža za upravljanje i koordinaciju svih ostalih telesnih funkcija. Tu se ubrajaju (slično kao i senzomotorički reprezenti) svi oni regulacijski krugovi koji se stvaraju u mozgu a služe za regulaciju funkcija unutrašnjih organa, žlezda, krvotoka, disanja, nivoa šećera u krvi i snabdevanja krvi kiseonikom. Signali koji se putem mehanoreceptora u koži prenose sa površine tela do mozga dovode do stabilizacije odgovarajućih obrazaca povezivanja, koji takođe zavise od upotrebe.

Mentalni reprezenti koji se na taj način formiraju u mozgu koriste se za stvaranje određene slike o karakteristikama površine tela. To su procesi koji se odvijaju potpuno nesvesno, jer se sve to događa u periodu u kome su ona područja u mozgu gde će se kasnije povezati takozvane svesne percepcije i reakcije, još uvek vrlo nezrela i nisu još u stanju da funkcionišu. Ipak u mozgu nerođenog deteta stvara se sve potpunija i kompleksnija mentalna slika karakteristika tela kao i procesa koji se u telu odvijaju i na koje utiče mozak.

Dete koje nema dobro razvijenu propriocepciju ne raspolaže unutrašnjom mapom tela, nije sigurno gde mu se koji deo tela u datom trenutku nalazi ako ne pogleda. Potreban mu je svestan napor da se pokrene ili da ostane u mestu. Loša propriocepcija lišava telo ključnih informacija potrebnih za održavanje normalnog mišićnog tonusa. Deci to znatno otežava kako održavanje položaja tako i kretanje.

Sa lošom propriocepcijom deca mogu da budu fizički nespretna ili da to kompezuju sporošću. Zbog neodgovarajućeg proprioceptivnog unosa iz trupa ili nogu deca mogu da „klize“ sa stolice, da se spotiču dok idu uz stepenice ili da padnu kad potrče.

Slaba propriocepcija u šakama otežava finu motoriku potrebnu za manipilaciju prstima kod pisanja, zakopčavanja dugmadi, pripremanja sendviča. Detetu često ispada olovka iz ruke dok piše ili zbog loše procene snage pri podizanju predmeta može čak i samo sebe da udari po licu.

Proprioceptori registruju sabijanje i istezanje mišića i zglobova i tako daju informaciju mozgu kolika tačno treba da bude napetost u mišićima. Nedostatak ključnih informacija nepovoljno utiče na održavanje optimalnog mišićnog tonusa. Zato deca često deluju previše „umorno“ da bi radila domaće zadatke ili da bi se igrala sa decom u parku.

Snežana Milanović, dipl fizioterapeut

SI Baby terapeut, Marte Meo terapeut